جوان آنلاین: تسریع در پرداخت وام اشتغال و قرارگیری کامل این وام با سازوکار تعبیه‌شده از سوی نهاد‌های حمایتی غیردولتی واسطه‌ای بین بانک و مددجو، علاوه بر تضمین بازپرداخت وام اشتغال، به تحقق افزایش تولید برق خورشیدی کشور و همچنین کاهش چشمگیر ناترازی منجر خواهد شد و توأمان دو مشکل ناترازی و نداشتن شغل و درآمد اقشار محروم را حل خواهد کرد.
مسئله ناترازی برق در کشور ما دیگر صرفاً یک چالش معمولی نیست، بلکه به مسئله‌ای ملی و چندوجهی بدل شده است.
رشد مصرف برق در دهه اخیر بیش از دو برابر رشد ظرفیت تولید بوده است. بر اساس داده‌های رسمی، در برخی از ماه‌های گرم سال، میزان مصرف از مرز ۷۰هزار مگاوات عبور کرده، در حالی که ظرفیت تولید عملی کشور کمتر از این مقدار بوده است. این اختلاف به خاموشی صنایع، اختلال در شبکه توزیع، افزایش هزینه تولید و کاهش رفاه خانوار‌ها منجر شده است. از سوی دیگر، با افزایش مصرف گاز در فصول سرد، نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه می‌شوند و ناچارند از سوخت مایع استفاده کنند؛ امری که هم به محیط زیست آسیب می‌زند و هم هزینه تولید برق را بالا می‌برد، بنابراین یکی از کلیدی‌ترین راه‌حل‌های رفع این ناترازی، حرکت به سمت تنوع‌بخشی به منابع تولید و توسعه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر است.
در کنار این مسائل در دهه اخیر، دو چالش بزرگ و همزمان ناترازی انرژی در بخش برق و گاز و لزوم ایجاد اشتغال پایدار برای اقشار کم‌درآمد و محروم جامعه پیش روی اقتصاد ایران قرار گرفته است، این در حالی است که بخش عمده‌ای از مددجویان کشور امکان تولید برق خانگی را با نیروگاه‌های برق خورشیدی دارند و منابع لازم برای ساخت نیروگاه نیز از طریق وام اشتغال تأمین خواهد شد و این همزمانی نیاز و ظرفیت، فرصتی تاریخی را پیش روی سیاستگذاران قرار داده است تا با پیوند دادن برنامه‌های عدالت‌محور قانون بودجه با برنامه‌های توسعه انرژی تجدیدپذیر، هر دو بحران را به شکل هم‌افزا مدیریت کنند، بنابراین با توجه به اینکه مسئله اصلی نیروگاه‌های خورشیدی، تأمین مالی و ایجاد انگیزه اقتصادی برای توسعه این نوع نیروگاه‌هاست و در شرایطی که بودجه عمومی دولت محدود است، پیوند زدن تسهیلات اشتغال با توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، نوعی سیاستگذاری هوشمندانه در استفاده از منابع محدود برای رفع چند نیاز همزمان محسوب می‌شود.
وام اشتغال مصوب در قانون بودجه که در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ابزار‌های حمایتی دولت برای ایجاد شغل و درآمد پایدار تبدیل شده است، می‌تواند نقشی کلیدی در این مسیر ایفا کند.
این تسهیلات که با واسطه‌گری نهاد‌های حمایتی نظیر کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی پرداخت می‌شود، در قالب مدل نیروگاه خورشیدی خانگی مددجویان به بستری نوآورانه برای کاهش فقر، افزایش درآمد خانوار و رفع ناترازی برق کشور تبدیل شده است.
وام اشتغال، طبق متن قانون بودجه با هدف توانمندسازی اقشار کم‌درآمد و ایجاد فرصت‌های شغلی مولد طراحی شده است. این وام‌ها قرض‌الحسنه و دوره بازپرداخت بلندمدت، از طریق بانک‌ها و با ضمانت نهاد‌های حمایتی پرداخت می‌شوند. تفاوت این مدل با سایر طرح‌های اشتغال‌زایی در این است که نهاد‌های واسطه‌گر مانند کمیته امداد و بهزیستی، مسئول شناسایی، نظارت و تضمین بازپرداخت وام‌ها هستند. این نهاد‌ها به دلیل ارتباط نزدیک با مددجویان، توانایی تشخیص بهتر زمینه‌های اشتغال، نیاز‌های واقعی و ظرفیت‌های منطقه‌ای را دارند.
در سال‌های اخیر، تجربه نشان داده است نرخ موفقیت طرح‌های اشتغال مددجویان این نهاد‌ها بیش از سایر طرح‌های عمومی اشتغال‌زایی بوده است. گام جدید و مهمی که در سال‌های اخیر برداشته شده، هدایت هدفمند این تسهیلات اشتغال مددحویان به سمت بخش‌های پیشران و اولویت‌دار اقتصاد است که هم نیاز کشور را در بخش‌های با اهمیت رفع کند و هم موجب درآمدزایی و اشتغال پایدار برای اقشار محروم جامعه شود.
یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها در این مسیر، استفاده از تسهیلات اشتغال برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی خانگی است که هم نیاز کشور به برق را پاسخ می‌دهد و هم به ایجاد شغل و درآمد پایدار برای خانواده‌های کم‌درآمد منجر می‌شود.
نقش نهاد‌های حمایتی در موفقیت طرح
کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی در اجرای این طرح نقش محوری دارند. آنها علاوه بر معرفی مددجویان واجد شرایط، در زمینه آموزش، عقد قرارداد با پیمانکاران معتبر نصب نیروگاه و نظارت بر حسن اجرای طرح نیز فعال هستند، همچنین با استفاده از ضمانت‌های گروهی و وثیقه‌های اجتماعی، امکان دریافت وام برای مددجویانی که به طور معمول دسترسی به نظام بانکی ندارند فراهم می‌شود.
این نهاد‌ها در واقع نقش حلقه اتصال بین دولت، بانک و خانواده‌های محروم که تولیدکننده انرژی هستند را ایفا و از انحراف منابع وام جلوگیری می‌کنند. به بیان دیگر، اگر در سایر طرح‌های اشتغال‌زایی احتمال مصرف غیرهدفمند تسهیلات وجود داشته باشد، در این طرح، کل مبلغ وام مستقیماً برای خرید تجهیزات و نصب نیروگاه هزینه می‌شود. این شفافیت مالی و هدفمندی، یکی از عوامل اصلی موفقیت این مدل است. هر نیروگاه خورشیدی خانگی با وام اشتغال، ظرفیتی معادل پنج کیلووات دارد. هر هزار نیروگاه پنج کیلوواتی حدود پنج مگاوات ظرفیت جدید تولید ایجاد می‌کند. گسترش این طرح در مقیاس چندصد‌هزار خانوار، می‌تواند معادل احداث چند نیروگاه حرارتی بزرگ باشد، اما با هزینه و زمان بسیار کمتر و حفظ اصول امنیت انرژی و پدافند غیرعامل به پخش شدن شبکه تولید برق کشور و کاهش خطرات قطعی سراسری برق کشور منجر خواهد شد.
این مدل صرفاً نه برای مددجویان کمیته امداد، بلکه برای تمامی خانواده‌هایی که می‌خواهند هم قطعی برق نداشته باشند و هم از محل تولید برق، درآمدزایی داشته باشند، مدل بهینه‌ای است. قیمت برق صادراتی کشور معادل ۱۰ سنت است که با توجه به هزینه‌های انتقال حتی با قیمت فعلی خرید تضمینی نیروگاه‌های خورشیدی، برای صادرکننده معادل ۵۰ درصد سودآوری دارد و در صورت پیاده‌سازی این الگو در کل کشور، ناترازی برق کشور و حتی وابستگی سوخت نیروگاهی به گاز شدیداً کاهش پیدا خواهد کرد، بنابراین مدل توسعه برق خورشیدی خانگی باید با سرعت هر چه تمام‌تر تداوم یابد.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که تسریع در پرداخت وام اشتغال و قرارگیری کامل این وام با سازوکار تعبیه شده از سوی نهاد‌های حمایتی غیردولتی واسطه‌ای بین بانک و مددجو، علاوه بر تضمین بازپرداخت وام اشتغال، به تحقق افزایش تولید برق خورشیدی کشور و همچنین کاهش چشمگیر ناترازی منجر خواهد شد و توأمان دو مشکل ناترازی و نداشتن شغل و درآمد اقشار محروم را حل خواهد کرد.
بنابراین تسهیلات اشتغال در خدمت ساخت نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، مصداق روشن اقتصاد مقاومتی در عمل است؛ مدلی که در آن، محروم‌ترین اقشار جامعه به تولیدکنندگان انرژی پاک و پایدار تبدیل می‌شوند. دولتی که منابع محدودی دارد، با هدایت هوشمندانه اعتبارات بانکی، هم اشتغال ایجاد می‌کند، هم از خانواده‌های مستضعف جامعه حمایت خواهد کرد و هم ناترازی برق را کاهش می‌دهد.
